31.12.2020 tarihli ve 31351 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Önlenmesine İlişkin Kanun (“7262 sayılı Kanun”) ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (“TTK”) yer alan halka kapalı anonim şirketlerde hamiline yazılı pay senedi çıkarılması, bu senetlerin devri ile pay sahipliği haklarının geçişine ilişkin düzenlemelerde değişiklikler yapılmış ve bu işlemler söz konusu olduğunda halka kapalı şirketlerde de Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (“MKK”) bildirim ve kayıt yapılması zorunluluğu getirilmiştir.
YÖNETİCİ ÖZETİ
Hamiline yazılı pay senedi ihraç eden halka kapalı anonim şirketler için düzenlenen bu yeni sistem, 1/4/2021 tarihinde yürürlüğe girecek olup kapalı anonim şirketler nezdinde hamiline yazılı pay senedine sahip olanların, 31/12/2021 tarihine kadar MKK’ya bildirilmek üzere pay senetleri ile birlikte ilgili anonim şirkete başvurmaları gerekmektedir.
7262 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi ile birlikte; hamiline yazılı pay senetlerinin basılması halinde anonim şirketin yönetim kurulunca, pay senetlerinin devri söz konusu olduğunda ise pay senedini devralan tarafından devrin şirket ve üçüncü kişiler nezdinde hüküm ifade edebilmesi adına MKK’ya bildirim yapılması gerekmektedir.
Bildirimlerin yapılmaması halinde pay sahibi, pay senedinden doğan haklarını kullanamayacaktır. Devralan pay sahipleri MKK’ya bildirim tarihi itibari ile kanundan doğan paya bağlı haklarını şirkete veya üçüncü kişilere karşı ileri sürebiliyor hale geleceklerdir.
Gerekli bildirimler yapılmadığı takdirde ayrıca TTK’nın 562’nci maddesi kapsamında idari yaptırımlar uygulanacaktır.
Hamiline yazılı pay senedi sahiplerinin MKK’dan alınacak pay sahipleri çizelgesine göre genel kurula katılmaları usulü benimsenmiş olup, toplantı gününden en geç bir gün önce bu senetlere zilyet olduklarını ispatlayarak giriş kartı almaları ve bu kartları ibraz ederek genel kurul toplantısına katılabilmeleri şartı mülga olmuştur.
Hamiline yazılı pay senetleriyle ilgili kayıtların tutulmasına ilişkin usul ve esasların düzenleneceği ilgili Tebliğin Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanması ile yeni sistemin uygulamasına ilişkin detaylar daha net hale gelecektir.
Sonuç olarak, kanun değişikliği ile kapalı anonim şirketler nezdinde yeni bir uygulamaya geçildiği ve bundan sonra halka kapalı şirketlerde hamiline yazılı payların basılması ve devri söz konusu olduğunda MKK’ya bildirim yapılması ve akabinde MKK nezdinde işbu bildirimlerin kayıt altına alınması gerektiği açıktır. Bu bağlamda MKK’nın pay sahiplerini kayden izlemek suretiyle işbu pay senetlerinin merkezi saklamasını yapacağı ve hamiline yazılı hisse senetleri ve bu senetlerin sahipleri bakımından denetleme ve kontrol gücünün artacağını söylemek mümkündür.
1. MEVCUT SİSTEMDE HAMİLİNE YAZILI PAY SENETLERİNİN ÇIKARILMASI VE DEVRİ
Anonim şirketlerde pay senetleri nama ve hamiline yazılı şekilde düzenlenebilmekte ve işbu şirket paylarının türü şirketin esas sözleşmesi altında gösterilmektedir. Nama yazılı pay senetlerinin çıkarılması bakımından benzer bir şart aranmıyor olmasına karşın, hamiline yazılı senetlerin çıkarılabilmesi için bedellerinin tamamen ödenmiş olması gerekmektedir aksi takdirde pay senetleri hukuken geçersiz sayılmaktadır (TTK m. 484).
7262 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik öncesi mevcut yapı TTK madde 486 ve 489 uyarınca; “Paylar hamiline yazılı ise yönetim kurulu, pay bedelinin tamamının ödenmesi tarihinden itibaren üç ay içinde pay senetlerini bastırıp pay sahiplerine dağıtır. Yönetim kurulunun hamiline yazılı pay senetlerinin bastırılmasına ilişkin kararı tescil ve ilan edilir, ayrıca şirketin internet sitesine konulur. Pay senedi bastırılıncaya kadar ilmühaber çıkarılabilir, ilmühaberlere kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümler uygulanır. …Hamiline yazılı pay senetlerinin devri ise ancak şirket ve üçüncü kişiler hakkında zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder.’’ şeklindedir. Bu suretle, paylar hamiline yazılı ise yönetim kurulu, pay bedelinin tamamının ödenmesi tarihinden itibaren üç ay içinde pay senetlerini bastırıp pay sahiplerine dağıtır. Yönetim kurulunun hamiline yazılı pay senetlerinin bastırılmasına ilişkin kararı tescil ve ilan edilir, ayrıca şirketin internet sitesine konulur. Pay senedi bastırılıncaya kadar ilmühaber çıkarılabilir. İlmühaberlere kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümler uygulanır. Tescilden önce pay senedi çıkaran kimse, bundan doğan zararlardan sorumludur (TTK m. 486). Söz konusu bu düzenleme gereği hamiline yazılı pay senetlerinin bastırılması zorunludur nama yazılı pay senetleri bakımından ise, aynı madde hükmü gereği ancak azınlık isterse nama yazılı pay senedi bastırılıp tüm nama yazılı pay sahiplerine dağıtılacaktır.
Nama yazılı payların devri bakımından; devir miras, mirasın paylaşımı, eşler arasında mal rejimi hükümleri veya cebri icra yoluyla gerçekleşmiyorsa bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı payların devri ancak şirketin onayı ile gerçekleştirilebilir. Hamiline yazılı pay senetlerinin devri ise şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder. (TTK mad. 489)
7262 sayılı Kanun ile söz konusu maddelerde yapılan değişikliklerle; halka açık olmayan şirketlerde de hamiline yazılı pay senedi çıkarılması durumunda bunların çıkarılması, devri ve genel kurulda kullanılması bakımından MKK’ya bildirim ve kayıt yükümlülüğü getirilmiştir.
2. 7262 SAYILI KANUN İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER VE MKK’NIN ROLÜ
TTK’nın 486 ve 489’uncu maddelerinde yapılan değişikliklerle kapalı anonim şirketlerde hamiline yazılı pay senetlerinin çıkarılması ve devrinin MKK nezdinde takip edilmesi yöntemi getirilmektedir. Bu değişikliklere uyum sağlanması amacıyla kanun değişikliği öncesi uygulanmakta olan hamiline yazılı pay senetleri bakımından yönetim kurulunun pay sahipleri çizelgesini MKK’dan sağlayacağı listeye göre düzenlemesi yapılarak hamiline yazılı pay senedi sahipleri bakımından giriş kartı alma usulü kaldırılmaktadır. Kaldırılan usul yerine; TTK madde 417’de düzenleme yapılmış olup hamiline yazılı pay senedi sahiplerinin MKK’dan alınacak pay sahipleri çizelgesine göre genel kurul toplantılarına katılabilecekleri kabul edilmiştir.
7262 sayılı Kanun uyarınca halka kapalı anonim şirketlerde pay sahipleri çizelgesinin MKK’dan sağlanmasının usul ve esaslarının Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılacak bir tebliğ ile düzenleme altına alınacağı belirtilmiştir.
7262 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik neticesinde TTK’nın 486’ncı maddesinin ikinci fıkrasına eklenen cümleyle, yönetim kurulunun, hamiline yazılı pay sahipleri ile sahip oldukları paya ilişkin bilgileri, senetleri pay sahiplerine dağıtmadan önce MKK’ya bildirmesi gerekmektedir.
Kanun değişikliği ile yukarıda yer verilen TTK Madde 489’da ise yeniden düzenleme yapılmaktadır. Buna göre;
i. Birinci fıkrada yapılan değişikliklerle, kayden izlenmeyen hamiline yazılı pay senetlerinin devrinde, devrin şirket ve üçüncü kişiler nezdinde hüküm ifade etmesi için pay senedini devralan tarafından MKK’ya bildirimde bulunulması zorunluluğu getirilmektedir. Hamiline yazılı pay senedini devralan tarafından gerekli bildirimde bulunulmazsa, devralan paya bağlı haklarını gerekli bildirim yapılıncaya kadar kullanamayacaktır.
ii. İkinci fıkra ile, hamiline yazılı pay senedine bağlı hakların şirkete ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülmesiyle ilgili tereddütleri gidermek amacıyla bildirim tarihi belirlenmektedir. Böylelikle pay senedine bağlı hakların ileri sürülmesinde MKK’ya yapılan bildirim tarihi esas alınacaktır.
iii. Üçüncü fıkrada ise; MKK tarafından hamiline yazılı pay senetleri ile ilgili tutulan kayıtların yetkili kılınmış mercilerle paylaşılacağı düzenlenmektedir.
iv. Dördüncü fıkrada, hamiline yazılı pay senetleriyle ilgili kayıtların tutulmasına ilişkin usul ve esasların ve bu kayıtlarla ilgili verilecek hizmet kapsamında alınacak ücret Ticaret Bakanlığınca bir tebliğ ile belirleneceği hüküm altına alınmıştır.
Yukarıda bahsedilen değişikliklere ek olarak, TTK’nın 64’üncü maddesinin dördüncü fıkrasına, “Ticaret Bakanlığı, pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterinin elektronik ortamda tutulmasını zorunlu kılabilir. Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri saklıdır.” ifadesi eklenerek şirketlerin pay defterlerini, yönetim kurulu karar defterlerini ve genel kurul toplantı ve müzakere defterlerini şirketin muhasebesi ile ilgili diğer defterler gibi elektronik ortamda tutabilmelerine imkân sağlanmıştır ve Ticaret Bakanlığı’na bu hususu zorunlu kılabilme bakımından yetki verilmiştir.
3. GEÇİŞ SÜRECİ
TTK’ya eklenen Geçici 14’üncü Madde ile yukarıda bahsi geçen TTK Madde 486, 489 ve ilişkili diğer maddelerde yapılan değişikliklerin uygulanmasına ilişkin geçiş hükmü getirilmiştir.
Buna göre, kapalı anonim şirketler nezdinde hamiline yazılı pay senedine sahip olanların, 31/12/2021 tarihine kadar MKK’ya bildirilmek üzere pay senetleri ile birlikte anonim şirkete başvurmaları gerekmektedir. İşbu başvurunun akabinde anonim şirket yönetim kurulu, 5 (beş) iş günü içinde hamiline yazılı pay sahipleri ile sahip oldukları paya ilişkin bilgileri MKK’ya bildirmelidir. Kanunda düzenlenmiş olan bu koşula rağmen pay sahipleri anonim şirkete başvurmazsa paya bağlı haklarını gerekli başvuru yapılıncaya kadar kullanamaz.
MKK’ya bildirimi yapılmamış hamiline yazılı pay senedi sahipleri kanundan doğan paya ilişkin haklarını kullanamayacakları gibi, TTK’nın 562’nci maddesinin on üçüncü fıkrası uyarınca idari para cezası ile cezalandırılacaklardır.
4. YAPTIRIMLAR
Geçiş hükmünde de atıf yapıldığı üzere, TTK’nın Cezai Sorumluluk ana başlıklı 562’nci maddesine yeni bir fıkra eklenerek, hamiline yazılı pay senedi çıkaran anonim şirketlerde, hamiline yazılı pay sahipliğine ilişkin bilgileri MKK’ya bildirmeyen şirketler ile hamiline yazılı pay senedini devralmasına rağmen bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen pay sahipleri hakkında uygulanacak idari yaptırımlar düzenlenmiştir.
TTK’nın 562’nci maddesinin 13’üncü fıkrası gereğince; (i) 486’ncı maddesinin ikinci fıkrası uyarınca hamiline yazılı pay senedinin bastırılmasına ilişkin bildirimde bulunmayanlar 20.000 TL (yirmi bin Türk lirası) ve (ii) 489’uncu maddesinin birinci fıkrası uyarınca payın devrine ilişkin bildirimde bulunmayanlar ise 5.000 TL (beş bin Türk lirası) idari para cezasıyla cezalandırılacaktır.
